Nəticələrimiz

     Azərbaycan mədəniyyəti, incəsənəti o qədər zəngindir ki, mill sərvətlərimizi özününküləşdirmək üçün cəhdlər göstərirlər. Bizim musiqimiz, milli mətbəximiz ermənilər tərəfindən utanmadan oğurlanır. Onlar mətbəximizi müxtəlif yollarla erməni mətbəxi kimi təqdim etməyə çalışırlar.
     Hələ qədim zamanlardan xalqımızın digər xalqlarla - gürçü, fars, rus, erməni xalqları ilə qarşılıqlı əlaqədə olması yeməklərimizə öz mənfi təsirini göstərmişdi. Bəzi yeməklərimizi başqa xalqlar öz yeməkləri kimi mətbəxlərinə daxil etmişlər. Heç bir əsası olmadan dolmanın, bozbaşın, pitinin güya erməni, bozartma,çığırtma və əcəbsandalın gürcü, şişliyin tatar və s. xalqların xörəkləri oiduğunu iddia edirlər.
     Azərbaycan milli kulinariyası nəsildən nəsilə keçərək təşəkkül tapmış və formalaşmışdır. Yeməklərimizin yüksək kalorili, dadlı və gözəl xarici görnüşlü olması milli Azərbaycan kulinariyası üçün xarakterikdir. Mətbəximiz dadına, hazırlanmasına, ədviyyat və əlavələr qatılmasına görə daha çox Şərq mətbəxinə yaxındır.
     Biz araşdırma zamanı öyrəndik ki, Azərbaycan Fransadan sonra ikinci ölkədir ki, onun mədəniyyət haqqında qanununa milli kulinariya ilə bağlı  maddə daxil edilib. Həmin maddəyə görə milli kulinariya nümunələrimiz mədəni irs kimi təsbit olunub. Amma kulinariya təkcə milli irs deyil. O, öikənin təhsil, səhiyyə, iqtisadi qanuniarda öz yerini tutmalıdır.
     Başqa xalqların kulinariyasına marağın durmadan artdığı müasir zamanda milli mətbəx ənənələrimizi qorumaq, öyrənmək, milli dəyərlərimizə qayğı ilə yanaşmaq mütləqdir. Efir məkanında, cəmiyyətdə, şadlıq saraylarında Azərbaycan mətbəx xörəkləri xüsusi tətbiq olunmalı, bu məsələlərə etinasız yanaşılmamalıdır. Milli mətbəximizin qorunması və təbliği, bu sahədə peşəkar kadırların hazırlanması, qədim və nadir milli mətbəximizin nümunələrinin tətbiq edilməsi və s. məsələlər əsas yer tutur.

     Biz hazırda milli kulinariyamızda xörəklərin hazırlanmasının qədim üsullarının spesifik xüsusiyyətləri saxlanılmaqla yanaşı, müasir kulinariyanın tələbləri də nəzərə alınmalıdır.

     Milli mətbəximizi  dünya miqyasında tanıtmağı yolunda Milli Kulunariya Mərkəzinin drektoru Tahir Əmiraslanov durmadan çalışır. Biz şagirdlər milli irsin qorunması məqsədi iləyeməklərimizin pasportlaşdırılması, beynəlxalq patentə cəlb olunmasını təklif edirik. Həmçinin kulinariya üzrə Tədqiqat İnstitutu olsun, yaradıcılıq laboratoriyası yaradılsın.

Süfrə mədəniyyəti

     Azərbaycan xalqının mətbəx mədəniyyətinin, onun tərkib hissəsi olan süfrə mədəniyyətinin özünə məxsus incəlikləri vardır. Azərbaycan xalqı o xalqlardandır ki,mövsümə, məqama, şəraitə, mərasimə uyğun fərqli süfrə mədəniyyətinə malikdir. Biz tarixi eramızdan çox - çox əvvəllərə gedib cıxan, antik mənbələrdə " Qobusnamə" də, "Kitabi - Dədə - Qorqud" da, tarixi mənbələrdə və qaynaqlarda xalqımızın süfrə mədəniyyəti, yemək qaydaları, qonaq qarşılaması barədə olduqca qiymətli məlumatlar öyrəndik. Bu qaydaların əksəriyyəti bu gündə qorunub saxlanmaqdadır.

     Stol arxasında özünü aparmaq bacarığı, təmkınlə

yemək insanın ümumi mədəni səviyəsini göstərir. Süfrə mədəniyyəti ilk baxışdan bizə sadə görünsə də stol arxasında necə davranmağı, yemək qaydasını,əllərimizi hara qoymağı bizə elə gəlir ki, bilirik.Amma araşdırdıqca gördük ki, bu qaydaları elə də yaxşı bilmirik. Bunları bilmək üçün aşağıdakılara diqqət etməliyik: Stol arxasında oturuşumuza fikir verməliyik. Bir az söykənərək düz oturmaq, stulu stola çox yaxın çəkməmək,əllərimizi dizlərimizin üstünə qoymaq məsləhətdir.Bu qaydalara əməl etsək ən azından mədəniyyətimizi göstərərik.

     Masadakı qab - qacaq bizə yeməklər haqqında ip ucları verir.Süfrədə yemək çəngəli qabın soluna, yemək bıçağı və yemək qaşığı qabın sağına qoyulur.Əvvəl bıçaq ona paralel qaşıq. Su stəkanı qabın sol ön qisminə, şərab stəkanı su stəkanının sağına qoyulmalıdır. İstifadə edərkən çəngəl sol, bıçaq sağ əllə tutularaq kəsmə işi yerinə yetirilir.Bıçağı istifadə etdikdən sonra masaya buraxmamalı, qabın üst yarısına, üzü sizə doğru və iti tərəfi içəri tərəfə qoyulmalıdır.Çəngəli isə istifadə etdikdən sonra qabın üzərinə, bıçağa paralel və sol tərəfə, çəngəlin sapı sağa və ağzı yuxarıya doğru qoyulmalı. Bundan başqa masada salat və şirniyat üçün çəngəl, balıq çəngəli, şirniyat qaşığı, buzlu içkilər üçün qaşıq və çay qaşığı da qoyula bilər. Salat çəngəli yemək çəngəlindən qısa olur. Balıq çəngəli isə daha qısa  və düz olur. Biz öyrəndik ki,ən rəsmi qonaqlıqda belə üçdən çox çəngəl qoyulmur. Salfetlər isə rəsmi yeməklərdə qabın içinə, adi yeməklərdə isə çəngəlin altına qoyulur.

     Bir sıra əməllər də varki bəyənilməyən hesab edilir:

     Yemək zamanı başqasının üzünə baxmaq.

     Səs çıxararaq yemək.

     Tələsik yemək.

     Yemək zamanı danışmaq.

     Üfürərək yemək.

     Ziyafət və qonaqlıqlarda əllə yeyilən və sarımsaqlı yeməklərın verilməməsi.

     Yeməkləri bişirmək bir sənət hesab edilirsə, onu bəzəyib süfrəyə gətirmək, onu təqdim etmək də başqa bir sənət sayılır. Yeməklər nə qədər gözəl, göz oxşuyan, dadlı olursa - olsun əgər biz süfrə mədəniyyətindən bixəbəriksək, süfrə mədəniyyətinə malik deyiliksək mətbəximizi düzgün təbliğ edə bilmərik.

Ana səhifə

     Biz qədim tariximiz oian bir dövlətik. Azərbaycan mətbəxi dünyanın qədim, zəngin və dadlı mətbəxlərdən biridir. Biz milli mətbəxin qədimliyini gənc nəsilə çatdırmaq üçün mətbəximizin keçmişinə nəzər salaq. Azərbaycan milli mətbəxi mətbəx mədəniyyətini, onun tarixini, fəlsəfəsini, süfrə mədəniyyətini, adətləri, gigiyenanı, etikanı, estetkanı, həmçinin Azərbaycan xalqının tarixən ətraf mühitlə tam harmoniyada yaşadığı ərazilərdə yaratdığı praktik vərdişləri özündə ahəngdar şəkildə birləşdirir. Biz araşdırdıq ki, Azərbaycan milli mətbəxi xalqımızın bacarığı ilə onun tarixən yaşadığı Azərbaycan Respublikası, Güney Azərbaycanı, qədim İrəvan xanlığı, Zəngəzur və Göyçə mahalında, tarixən yaşadıqları Borçalı və keçmiş Azərbaycan xanlıqlarından biri olmuş Dərbənd və ətrafında yaranmışdı   

     Biz araşdırma apararkən öyrəndik ki, mətbəximizin yaranmasına və inkişafına təsir göstərən ən mühüm amil-iqlimdir. 11 iqlim qurşağının 9-u ölkəmizdə yerləşdiyindən mətbəximizdə tərəvəzlərdən və müxtəlif göyərtilərdən geniş istifadə edilib. Milli xörəklərin əksəriyyəti mal, qoyun və quş ətindən hazırlanır.Balıqdan da geniş istifadə edilib.

     Azərbaycan mətbəxinin tarixi elə xalqın tarixi qədər qədimdir.Biz araşdırma zamanı öyrəndik ki,Azərbaycan mətbəxində 2000-ə yaxın xörək məlumdur. Plovun 200 növü, dolmanın 20 növü, 25 dən cox kabab və30 dan çox birinci xörək növü var.
     Mətbəximizə təsir göstərən ikinci mühüm amil-xalqin tarixi-coğrafi yerləşmə məkanıdı.
     Azərbaycan kulinariyasını fərqləndirən bir xüsusiyyət də ondan ibarətdir ki, bəzən milli xörəklər həm birinci, həm də ikinci xörəyi əvəz edir.Üçüncü xörək kimi şirin yeməklər istisna hallarda tətbiq edilir və çeşidi məhtuddur.